Op dinsdag 5 en woensdag 6 november is de voorstelling Water vergeet niet in Theater Kikker te zien. Theatermaker Koen Verheijden dook in Het Zeeuws Archief en maakte deze voorstelling over de littekens die de eeuwenlange slavenhandel heeft achtergelaten. Onderzoek vormt de ruggengraat van zijn werk. In dit interview vertelt Koen hoe hij van de stukken uit het Zeeuws Archief tot deze beeldende muzikale voorstelling is gekomen.
Dit is niet de eerste keer dat er jouw werk in Theater Kikker te zien is. Kun je je toch nog even voorstellen voor de mensen jou nog niet kennen?
Ik ben Koen Verheijden, geboren in 1994, en ik heb in 2020 mijn diploma behaald aan de Toneelacademie in Maastricht. In 2021 werd ik de gelukkige ontvanger van de Piket Kunstprijs in de categorie theater. Momenteel ben ik een van de regisseurs bij Toneelschuur Producties, en ik heb voorstellingen gemaakt met onder andere Theatergroep Oostpool, Het Nationale Theater en Karavaan Festival. In mijn werk richt ik me vaak op thema's als de Nederlandse kolonisatie, mijn Indische achtergrond en queergeschiedenis. Ik gebruik historische gebeurtenissen om actuele maatschappelijke kwesties te verkennen. Al mijn werk behandelt verschillende vormen van uitsluiting.
Mijn voorstellingen hebben een sterk narratief karakter. Ik verweef heden en verleden in maatschappelijk geëngageerde verhalen en nuanceer daarbij diverse perspectieven en ‘foute’ personages. Mijn schrijfstijl is beeldend en zintuiglijk. Onderzoek vormt de ruggengraat van mijn werk: ik interview experts, doorzoek archieven en bezoek relevante locaties. Ondanks het documentaire karakter van mijn werkprocessen, resulteert dit uiteindelijk in op feiten gebaseerde fictie.
Wat inspireerde jou om een voorstelling te maken over de trans-Atlantische slavenhandel in Zeeland?
Mijn fascinatie begon met een artikel over Leonora, een vrouw die ooit aan slavernij ontsnapte en haar vrijheid vond in Zeeland. Dit zette me aan het denken en ik dook het archief in, waar ik met behulp van het Zeeuws Archief haar verhaal kon lezen en bekijken. Hier heb ik eerst een tekst over geschreven. Tijdens mijn onderzoek ontmoette ik Angelique, die haar strijd voor een monument deelde. Haar verhaal inspireerde me enorm, en ik vond het prachtig om deze twee verhalen—het verleden en het heden—met elkaar te verbinden.
Je hebt veel samengewerkt met het Zeeuws Archief. Wat was jouw startpunt van dit onderzoek?
Het verhaal van Leonora was mijn startpunt. Dankzij de documenten die ik vond, ontdekte ik, dankzij Roosanne Goudbeek van het archief, dat er veel meer mensen in Zeeland hun vrijheid hadden gevonden. Zo kwam ik ook het verhaal van Eva en Tannetje Vrijheid op het spoor.
Wat voor bijzondere vondsten heb je gedaan in Het Zeeuws Archief?
Over Eva was bijna niets bekend; haar verhaal werd slechts in een enkele zin in het archief genoemd. Toen ik dit met Roosanne besprak, waren we het erover eens dat het jammer was dat er zo weinig over haar te vinden was. Roosanne besloot het archief opnieuw te doorzoeken en een paar weken later had ze talloze aanknopingspunten gevonden, waardoor Eva een verhaal en een leven kreeg.
De voorstelling vertelt het verhaal van vier sterke zwarte vrouwen. Hoe ben je bij hun verhalen terechtgekomen?
Het begint allemaal met de artikelen die op de website van het Zeeuws Archief staan. Daar vond ik de verhalen die ik zocht.
Hoe hebben jullie ervoor gezorgd dat de vier verhalen zo goed mogelijk op het podium worden verteld?
We hebben uitgebreid gezocht naar de juiste combinatie van muziek, vertelling en situationele scènes. Dit was een flinke zoektocht, want bij een vertelling kun je al snel de plank misslaan. Het moet authentiek zijn—niet te opgelegd, niet te ingekleurd, maar ook niet te neutraal. Bij dit soort voorstellingen is het essentieel om de nuance te vangen, en volgens mij zijn we daarin geslaagd! Met deze voorstelling willen we een monument creëren voor alle vrouwen die voor hun vrijheid hebben gestreden, en tegelijkertijd een eerbetoon brengen aan Angelique, die op haar beurt weer vecht voor een monument.
