13-01-2024

Jurrien van Rheenen maakt maatschappelijk relevant theater en wil daarmee het gesprek openen

Op dinsdag 6 en woensdag 7 februari staat Het Gesprek in ons theater. Een confronterende voorstelling over het bijstandsbeleid van Nederland. Volgens theatermaker Jurrien van Rheenen een relevante voorstelling omdat het iets is dat ons allemaal, direct of indirect, aangaat…

Tickets

In jouw werk staan maatschappelijk thema’s centraal, in deze voorstelling heb je onderzoek gedaan naar het bijstandsbeleid in Nederland. Hoeveel wist je voorafgaand aan het maken van deze voorstelling al over dit beleid?

De inspiratie van de voorstelling was de documentaire 'De tegenprestatie'. In deze documentaire zie je de gevolgen van de invoering van de participatiewet. Door deze wet heeft een uitkeringsgerechtigde te maken met meer plichten en sancties. In deze documentaire wordt zichtbaar wat een beleid gericht op wantrouwen doet met ons sociaal en financieel vangnet. Ik wilde onderzoeken hoe de verschillende partijen, die hier rechtstreeks mee te maken krijgen, dit ervaren. Welke gevolgen heeft dit wantrouwen voor een samenleving? Hoe is het om als ambtenaar beleid uit te voeren waar je misschien niet achter staat? Hoe kan je in beleid je zelfbeschikkingsrecht behouden? Maar vooral ook wat zegt dit over hoe we in Nederland onze systemen inrichten en wat ieders verantwoordelijkheid daarin is. De afgelopen jaren zijn er gelukkig enkele sancties teruggedraaid maar veel beleid wordt nog steeds vanuit wantrouwen ingericht. Om dit te veranderen moeten we ook kijken naar de onderliggende ideeën en factoren. Met deze voorstelling willen we dit met het publiek verkennen. 

Het Gesprek is tot stand gekomen door interviews met uitkeringsgerechtigden, activisten, klantmanagers, gemeenteraadsleden, medewerkers van welzijnsorganisaties en juristen. Zijn er uitdagingen in het maken van een voorstelling aan de hand van zulke persoonlijke verhalen?

In mijn werk start ik altijd met het spreken van de mensen die geleefde ervaringen hebben met betrekking tot de thematiek. Ik vind het waardevol om heel dicht bij de realiteit te blijven in mijn werk. Zodat we gezamenlijk met het publiek deze realiteit kunnen bekijken, analyseren en beleven in de theaterzaal. De gesprekken zijn dus altijd het startpunt. In dit project was het een uitdaging om alle verschillende perspectieven een plek te geven. Dit beleid wordt heel verschillend ervaren en we wilden deze verschillende ervaringen een plek geven. Daarnaast was het een uitdaging om informatie te geven over de wet, over het bijstandsbeleid zonder dat het een 'lecture' wordt. De balans tussen informatie geven en het delen van geleefde ervaringen was een zoektocht in het maakproces. 

Als toeschouwer word je meegenomen langs situatie die zijn ontstaan door het bijstandsbeleid. Welke rol heeft het publiek in Het Gesprek? Waarom mag het Utrechtse publiek deze voorstelling niet missen?

Het publiek komt binnen en wordt gevraagd plaats te nemen op de toneelvloer, op verrijdbare banken. De acteurs reconstrueren verschillende situaties die ontstaan door het beleid; ze doen bijvoorbeeld een intakegesprek, praten over gedwongen arbeid en houden een betoog voor een hoger minimumloon. Het publiek dat op de verrijdbare banken zit wordt, door de positie van de banken, middenin de situaties geplaatst. Ze bevinden zich, samen met de acteurs in de ruimte waar het intakegesprek plaatsvindt en dan belanden ze plotseling achter de werkbanken in een fabriek waar er sprake van gedwongen arbeid is. De plaatsing maakt dat je als publiek heel dicht bij de situaties bent zonder iets te hoeven doen.

Aan het einde van de voorstelling hebben we een vast nagesprek waarin we reflecteren op de getoonde situaties. Voor veel mensen voelt het bijstandsbeleid ver weg, maar weinig mensen weten dat dit beleid de afgelopen jaren zoveel strenger is geworden. Terwijl dit op sanctie gerichte beleid een voorbeeld is van het verdwijnen van de verzorgingsstaat zoals deze ooit bedoeld was. En dat is iets wat ons allemaal direct of indirect aangaat. Met deze voorstelling willen we dit gesprek openen.